Ανέκαθεν καταφύγιο σε επικίνδυνους καιρούς, η Αμερική έχει πλέον μετατραπεί σε πηγή αστάθειας. Ο κατάλογος των ανησυχιών είναι μακρύς. Το δημόσιο χρέος αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Η εμπορική πολιτική μαστίζεται από νομικές διαμάχες και αβεβαιότητες. Ο Donald Trump επιτίθεται στους θεσμούς της χώρας. Οι ξένοι επενδυτές είναι επιφυλακτικοί και το δολάριο καταρρέει. Ωστόσο, παραδόξως, ένας άλλος μεγάλος κίνδυνος ελλοχεύει, καθώς παραμένει ακόμη απαρατήρητος.
Όταν κάποιος σκέπτεται τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο, μπορεί να φανταστεί τις επενδυτικές τραπεζικές περιπέτειες στη Γουόλ Στριτ ή τα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου στο Μαϊάμι. Αλλά, όπως εξηγεί η ειδική μας έκθεση, την τελευταία δεκαετία τα αμερικανικά χρηματοοικονομικά έχουν μεταμορφωθεί. Ένα μείγμα διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων, hedge funds, εταιρειών ιδιωτικών μετοχών και εμπορικών εταιρειών -συμπεριλαμβανομένων των Apollo, BlackRock, Blackstone, Citadel, Jane Street, KKR και Millennium- έχουν αναδυθεί από τις σκιές για να παραμερίσουν τις καθιερωμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Είναι τελείως διαφορετικά από τις τράπεζες, τις ασφαλιστικές εταιρείες και τα παλαιού τύπου κεφάλαια που αντικατέστησαν. Είναι επίσης μεγάλα, πολύπλοκα και μη δοκιμασμένα.
Η οικονομική επανάσταση συναντά τώρα την επανάσταση του κινήματος MAGA. Ο κ. Trump επισπεύδει την επόμενη χρηματοπιστωτική κρίση, δημιουργώντας χάος στο εμπόριο, ανατρέποντας τις παγκόσμιες δεσμεύσεις της Αμερικής και, κυρίως, παρατείνοντας την κραιπάλη δανεισμού της κυβέρνησης. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Αμερικής είναι εδώ και καιρό κυρίαρχο, αλλά ο κόσμος δεν ήταν ποτέ τόσο εκτεθειμένος σε αυτό. Όλοι πλέον πρέπει να ανησυχούν για την ευθραυστότητά του.
Οι νέες επιχειρήσεις αποτελούν πόλο έλξης για ταλέντα του χρηματοπιστωτικού τομέα. Απολαμβάνουν επίσης ρυθμιστικά πλεονεκτήματα, επειδή οι κυβερνήσεις ανάγκασαν τις τράπεζες να διατηρούν περισσότερα κεφάλαια και να περιορίσουν τους traders τους μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09. Αυτός ο συνδυασμός οδήγησε σε μια έξαρση της καινοτομίας, ενισχύοντας την ανάπτυξη των εταιρειών και προωθώντας τις σε κάθε γωνιά της οικονομίας.
Τρεις μεγάλες εταιρείες ιδιωτικών αγορών, η Apollo, η Blackstone και η KKR, έχουν συγκεντρώσει περιουσιακά στοιχεία ύψους 2,6 τρισ. δολαρίων, σχεδόν πενταπλάσια από ό,τι πριν από μια δεκαετία. Σε αυτό το διάστημα τα περιουσιακά στοιχεία των μεγάλων τραπεζών αυξήθηκαν μόλις κατά 50%, σε 14 τρισ. δολάρια. Στην αναζήτηση σταθερής χρηματοδότησης, οι νεοεισερχόμενοι στράφηκαν στην ασφάλιση. Η Apollo, η οποία έγινε γνωστή από τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια και συγχωνεύθηκε με τον ασφαλιστικό της βραχίονα το 2022, εκδίδει σήμερα περισσότερες προσόδους από οποιαδήποτε άλλη αμερικανική ασφαλιστική εταιρεία. Οι εταιρείες δανείζουν σε νοικοκυριά και εταιρείες blue-chip, όπως η Intel. Μόνο η Apollo δάνεισε πέρυσι 200 δισ. δολάρια. Τα δάνεια που κατέχουν οι μεγάλες τράπεζες αυξήθηκαν μόλις κατά 120 δισ. δολάρια. Οι νεοεμφανιζόμενες εταιρίες συναλλαγών κυριαρχούν στην επιλογή μετοχών και στη δημιουργία αγορών. Το 2024 η Jane Street θα έχει τόσα έσοδα από τις συναλλαγές όσα και η Morgan Stanley.
Αυτό το νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει πολλά θετικά στοιχεία. Είναι εξαιρετικά κερδοφόρο. Κατά κάποιον τρόπο, είναι επίσης ασφαλέστερο. Οι τράπεζες είναι ευάλωτες σε επιδρομές, επειδή οι καταθέτες φοβούνται ότι θα είναι οι τελευταίοι στην ουρά που θα αποσύρουν τα χρήματά τους. Με όλες τις παραμέτρους ίσες, η χρηματοδότηση είναι πιο σταθερή όταν τα δάνεια χρηματοδοτούνται από χρήματα που είναι δεσμευμένα για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
Το πιο σημαντικό είναι ότι ο δυναμισμός της αμερικανικής οικονομίας έχει διοχετεύσει το κεφάλαιο σε παραγωγικές χρήσεις και ιδέες που ξεχωρίζουν παγκοσμίως, τροφοδοτώντας την οικονομική και τεχνολογική υπεραπόδοσή της. Η έκρηξη της Τεχνητής Νοημοσύνης προωθείται από επιχειρηματικά κεφάλαια και μια νέα αγορά για τίτλους που βασίζονται σε κέντρα δεδομένων. Τα τραπεζικά χρηματοπιστωτικά συστήματα στην Ευρώπη και την Ασία δεν μπορούν να συγκριθούν με την ικανότητα της Αμερικής να κινητοποιεί κεφάλαια. Αυτό το δεδομένο δεν έχει μόνο καθυστερήσει τις βιομηχανίες αυτών των περιοχών, αλλά έχει παράλληλα προσελκύσει χρήματα στην Αμερική. Κατά την τελευταία δεκαετία το απόθεμα αμερικανικών τίτλων που ανήκουν σε ξένους διπλασιάστηκε, στα 30 τρισ. δολάρια.
Δυστυχώς, η νέα χρηματοδότηση ενέχει και κινδύνους, οι οποίοι μέχρι στιγμής είναι ελάχιστα κατανοητοί. Επειδή είναι νέοι και δεν έχουν δοκιμαστεί από κάποια κρίση, δεν έχουν ποτέ ποσοτικοποιηθεί.
Πολλές ανησυχίες προέρχονται από το εσωτερικό του συστήματος. Οι νέοι γίγαντες εξακολουθούν να μοιάζουν με τράπεζες με πολλούς τρόπους. Παρ’ όλο που η πρόωρη εξαγορά ενός ασφαλιστηρίου συμβολαίου ζωής είναι δαπανηρή, η εξαγορά είναι ακόμη δυνατή, εάν οι κάτοχοι των συμβολαίων και οι άλλοι δανειστές φοβούνται ότι η εναλλακτική λύση είναι να μην πάρουν τίποτα πίσω. Και παρ’ όλο που οι τράπεζες είναι ασφαλέστερες, οι καταθέτες εξακολουθούν να είναι εκτεθειμένοι στην ανάληψη κινδύνων από τις νέες επιχειρήσεις. Από το 2020 τα τραπεζικά δάνεια σε μη τραπεζικές χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις έχουν διπλασιαστεί, σε 1,3 τρισ. δολάρια. Ομοίως, η μόχλευση που παρέχεται από τις τράπεζες στα hedge funds έχει εκτοξευθεί από 1,4 τρισ. δολάρια το 2020 σε 2,4 τρισ. σήμερα.
Το νέο σύστημα είναι επίσης τρομακτικά αδιαφανές. Ενώ τα εισηγμένα περιουσιακά στοιχεία τιμολογούνται σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία είναι εξαιρετικά μη ρευστοποιήσιμα. Οι κίνδυνοι που δεν έχουν αποτιμηθεί σωστά μπορούν να συγκαλυφθούν έως ότου τα περιουσιακά στοιχεία ανατιμηθούν ξαφνικά, αναγκάζοντας τους τελικούς επενδυτές να τρέχουν για να καλύψουν τις απώλειές τους. Οι νέες χρηματοοικονομικές τεχνικές έχουν επανειλημμένα εκραγεί στο παρελθόν, επειδή οι καινοτόμοι χρηματοοικονομικοί επιστήμονες έχουν την τάση να δοκιμάζουν τις εφευρέσεις τους σε οριακό σημείο και, την πρώτη φορά, το όριο αυτό είναι άγνωστο.
Υπό τον κ. Trump, η επόμενη αναταραχή δεν είναι ποτέ μακριά. Ο υπερβολικός δανεισμός της κυβέρνησης θέτει σε κίνδυνο τις αγορές ομολόγων, θορυβώντας τους ξένους επενδυτές. Παρ’ όλο που ένα δικαστήριο περιόρισε αυτήν την εβδομάδα τις εξουσίες του προέδρου να διεξάγει εμπορικούς πολέμους, η κυβέρνηση κάνει έφεση και ο κ. Trump είναι απίθανο να εγκαταλείψει εντελώς τους δασμούς. Ένας τοξικός συνδυασμός αβεβαιότητας, θεσμικών συγκρούσεων, ευμετάβλητων τιμών περιουσιακών στοιχείων, υψηλότερου κόστους κεφαλαίου και οικονομικής αδυναμίας απειλεί να θέσει το νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα υπό ίσχυρη πίεση.
Μια κρίση θα δοκίμαζε ακόμα και τον ικανότερο υπεύθυνο χάραξης πολιτικής. Πολλά σχετικά με τους κινδύνους των επιχειρήσεων-σταρ και τις διασυνδέσεις τους με το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα και την πραγματική οικονομία θα γίνουν κατανοητά μόνο όταν τα προβλήματα εμφανιστούν. Θα χρειαστούν νέα συστήματα δανεισμού έκτακτης ανάγκης. Η διάσωση των τραπεζών την τελευταία φορά ήταν πολιτικά τοξική. Η διάσωση των δισεκατομμυριούχων επενδυτών θα ήταν ένα ακόμα δυσκολότερο εγχείρημα. Κι όμως, αν η μεγαλύτερη από αυτές τις γιγαντιαίες επιχειρήσεις αφεθεί να χρεοκοπήσει, θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγκόσμια πιστωτική κρίση.
Υπό τον κ. Trump μια διάσωση θα ήταν απρόβλεπτη. Το 2008 το υπουργείο Οικονομικών και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα έδρασαν γρήγορα για να σώσουν τις τράπεζες και δημιούργησαν γραμμές ανταλλαγής για να προσφέρουν χρηματοδότηση σε δολάρια σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Ο κ. Trump μπορεί να αποφασίσει να διασώσει τους πάντες, αλλά φανταστείτε τον πανικό αν άρχιζε να διαλέγει τους αγαπημένους του χρηματοδότες, απειλούσε να εγκαταλείψει ή να χρεώσει χώρες που τον δυσαρεστούν και άλλαζε γνώμη κάθε πέντε λεπτά για την Truth Social.
Μια επόμενη οικονομική κρίση είναι βέβαιη -πάντοτε είναι. Κανείς δεν ξέρει πότε θα χτυπήσει η καταστροφή. Ωστόσο, όταν συμβεί, οι επενδυτές θα συνειδητοποιήσουν ξαφνικά ότι έχουν να κάνουν με ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που δεν αναγνωρίζουν.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
