Για χτύπημα κάτω από τη μέση που μπορεί να φέρει ανατροπές στη στρατηγική Τραμπ για το παγκόσμιο εμπόριο είναι οι πρώτες εκτιμήσεις που κυκλοφορούν στους κόλπους διεθνών αναλυτών, έπειτα από το δικαστικό μπλόκο στους δασμούς. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι, που θεωρούν την τελευταία εξέλιξη «προσωρινό εμπόδιο», όπως η Goldman Sachs, που αναφέρει ότι η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να έχει εναλλακτικές με άλλους φορολογικούς μηχανισμούς.
Η στρατηγική του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για τους δασμούς τέθηκε υπό σοβαρή αμφισβήτηση έπειτα από μια σπάνια δικαστική παρέμβαση, που μπλοκάρει πολλούς από τους δασμούς στις εισαγωγές που είχε επιβάλει ή απειλήσει να επιβάλει σε άλλες χώρες.
Τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ενισχύονται μετά την άνοδο που κατέγραψαν τα ασιατικά νωρίτερα, σε κλίμα ευφορίας για το δικαστικό μπλόκο στους δασμούς Τραμπ, ενώ ο χρυσός υποχώρησε και το δολάριο ενισχύθηκε, με το πετρέλαιο να καταγράφει κέρδη. Ωστόσο, το ελληνικό χρηματιστήριο υποχωρεί μετά το τραπεζικό πάρτι στη σκιά των εξελίξεων με Alpha Bank και Unicredit και την είδηση την Τετάρτη για αύξηση του ποσοστού του ιταλικού ομίλου, καθώς φαίνεται να ισχύει η ρήση «αγοράζουμε στη φήμη, πουλάμε στην είδηση».
Σε απόφαση που εκδόθηκε αργά την Τετάρτη, στο τριμελές Ομοσπονδιακό Δικαστήριο Διεθνούς Εμπορίου (US Court of International Trade), έκρινε ότι η κυβέρνηση Τραμπ έκανε κατάχρηση του νόμου του 1977, επιβάλλοντας τους λεγόμενους «δασμούς της Ημέρας Απελευθέρωσης» σε δεκάδες χώρες -και άρα οι δασμοί αυτοί είναι παράνομοι. Το δικαστήριο επέκτεινε μάλιστα την ετυμηγορία και σε προηγούμενους δασμούς που είχαν επιβληθεί σε Καναδά, Μεξικό και Κίνα, με επίκληση λόγων εθνικής ασφάλειας και καταπολέμησης της διακίνησης φεντανύλης.
Η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε αμέσως ότι θα ασκήσει έφεση, παραπέμποντας την τύχη των δασμών σε ανώτερο δικαστήριο και ενδεχομένως στο Ανώτατο Δικαστήριο. Η απόφαση δεν επηρεάζει τους δασμούς της πρώτης προεδρικής θητείας σε πλήθος κινεζικών προϊόντων, ούτε τους τομεακούς δασμούς, όπως σε χάλυβα, που βασίζονται σε διαφορετικό νομικό έρεισμα -το οποίο πιθανότατα θα αξιοποιηθεί ευρύτερα από εδώ και στο εξής.
Δεν είναι σαφές πόσο γρήγορα θα τεθεί σε εφαρμογή η απόφαση, καθώς το δικαστήριο έδωσε προθεσμία 10 ημερών στην κυβέρνηση για τις απαιτούμενες διοικητικές ενέργειες ώστε να αρθούν οι δασμοί. Αν όμως η απόφαση παραμείνει σε ισχύ, τότε εντός λίγων ημερών θα καταργηθούν νέοι δασμοί 30% στις εισαγωγές από την Κίνα, 25% σε προϊόντα από τον Καναδά και το Μεξικό και 10% στα περισσότερα υπόλοιπα εισαγόμενα αγαθά, ενώ επηρεάζεται και το παζάρι με την Ε.Ε. για δασμούς 50%.
Goldman Sachs: Οπισθοδρόμηση, αλλά μπορεί να έχει εναλλακτικές ο Τραμπ
Οι δασμοί αυτοί και η προοπτική αντιμέτρων θεωρούνταν έως τώρα σημαντικός παράγοντας επιβράδυνσης της αμερικανικής ανάπτυξης και κατ’ επέκταση της παγκόσμιας οικονομίας. Η κατάργησή τους -ακόμη και προσωρινά- θα βελτίωνε τις προοπτικές των μεγάλων οικονομιών, σχοlιάζουν αναλυτές στο Bloomberg. Ήδη ορισμένες κεντρικές τράπεζες έχουν επισημάνει την αβεβαιότητα λόγω εμπορικών πολέμων ως τροχοπέδη στην οικονομική δραστηριότητα.
«Αυτή η απόφαση αποτελεί οπισθοδρόμηση για τα δασμολογικά σχέδια της κυβέρνησης και αυξάνει την αβεβαιότητα, αλλά ενδέχεται να μην αλλάξει το τελικό αποτέλεσμα για τους περισσότερους σημαντικούς εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ», έγραψε ο επικεφαλής οικονομολόγος των ΗΠΑ της Goldman Sachs, Άλεκ Φίλιπς. «Προς το παρόν αναμένουμε ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα βρει άλλους τρόπους για να επιβάλει δασμούς».
Οι εναλλακτικές λύσεις περιλαμβάνουν τη χρήση δασμών του Άρθρου 232, αναφερόμενοι στις χρεώσεις στις εισαγωγές χάλυβα, αλουμινίου και αυτοκινήτων για λόγους εθνικής ασφάλειας. Εάν όλες οι εκκρεμείς έρευνες οδηγήσουν σε δασμούς 25% και προστεθούν στους τρέχοντες δασμούς βάσει του άρθρου, αυτό θα προσέθετε μόνο 7,6 ποσοστιαίες μονάδες, ανέφεραν.
Ο Τραμπ έχει άλλες επιλογές στη διάθεσή του για να επιβάλει δασμούς. Θα μπορούσε να εφαρμόσει δασμούς του Άρθρου 122 έως και 15% για 150 ημέρες ή να ξεκινήσει έρευνες βάσει του Άρθρου 301, αν και αυτές θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να εφαρμοστούν.
Η αντίδραση των αγορών
Οι ασιατικές αγορές κατέγραψαν κέρδη, με τα χρηματιστήρια της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας να ενισχύονται πάνω από 1,5%. Ανοδικά κινούνται και οι ευρωπαϊκές αγορές, ενώ τα futures στις ΗΠΑ κατέγραψαν άνοδο και οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων συνέχισαν να ενισχύονται. Το δολάριο μείωσε τα κέρδη του, αλλά παραμένει σε τροχιά τρίτης διαδοχικής ανοδικής ημέρας, καθώς το γεν και το ελβετικό φράγκο υποχωρούν.
Παρά το θετικό κλίμα στις αγορές, υπάρχει αβεβαιότητα ως προς το αν η απόφαση αποτελεί μόνιμη ανατροπή της στρατηγικής Τραμπ ή απλώς ένα προσωρινό εμπόδιο. Ο Τραμπ και οι υποστηρικτές του έχουν επανειλημμένα επιτεθεί στους δικαστές, ενώ η κυβέρνησή του έχει κατηγορηθεί ότι δεν συμμορφώνεται πλήρως με άλλες δικαστικές αποφάσεις — κάτι που ενισχύει την αβεβαιότητα για το αν θα εφαρμόσει την παρούσα απόφαση.
Εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου απέρριψε την απόφαση ως απόφαση «διορισμένων, μη εκλεγμένων δικαστών» που, όπως είπε, δεν θα έπρεπε να έχουν την εξουσία να «καθορίζουν πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται μια εθνική έκτακτη ανάγκη». Ο Τραμπ έχει επικαλεστεί εθνικές έκτακτες ανάγκες, όπως το εμπορικό έλλειμμα ή η επιδημία οπιοειδών, για να δικαιολογήσει σειρά δασμών.
«Η μη αμοιβαία μεταχείριση των ΗΠΑ από ξένες χώρες έχει τροφοδοτήσει ιστορικά και επίμονα εμπορικά ελλείμματα», δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Κους Ντεσάι. «Τα ελλείμματα αυτά έχουν δημιουργήσει μια εθνική κρίση, αποδεκάτισαν τις αμερικανικές κοινότητες, άφησαν πίσω τους εργαζομένους μας και αποδυνάμωσαν τη βιομηχανική μας βάση άμυνας -γεγονότα τα οποία το δικαστήριο δεν αμφισβήτησε».
Αν η απόφαση δεν ανατραπεί ή αγνοηθεί, ενδέχεται να εντείνει τις δημοσιονομικές ανησυχίες, τη στιγμή που οι αγορές ομολόγων παρακολουθούν με ανησυχία την πορεία του διογκούμενου αμερικανικού χρέους. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επικαλεστεί τα αυξημένα έσοδα από δασμούς ως αντιστάθμισμα για τις φοροελαφρύνσεις που προβλέπει το νέο δημοσιονομικό πακέτο ύψους 3,8 τρισ. δολαρίων για την επόμενη δεκαετία. Μόνο τον Απρίλιο οι αμερικανικές εισαγωγικές εταιρείες κατέβαλαν ρεκόρ 16,5 δισ. δολαρίων σε δασμούς.
Κύριοι εμπορικοί εταίροι όπως η Κίνα, η Ε.Ε., η Ινδία και η Ιαπωνία, που βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση Τραμπ, καλούνται τώρα να αποφασίσουν αν θα συνεχίσουν με τους ίδιους ρυθμούς ή αν θα επιδιώξουν καθυστερήσεις, θεωρώντας ότι η διαπραγματευτική τους θέση έχει ενισχυθεί.
Ο γενικός γραμματέας της ιαπωνικής κυβέρνησης, Γιοσιμάσα Χαγιάσι, δήλωσε πως το Τόκιο θα «εξετάσει διεξοδικά το περιεχόμενο και τις συνέπειες της απόφασης και θα αντιδράσει κατάλληλα». Ο Αυστραλός υπουργός Εμπορίου και Τουρισμού, Ντον Φάρελ, δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα συνεχίσει να πιέζει για την άρση των δασμών, τους οποίους χαρακτήρισε «αδικαιολόγητους».
Αβεβαιότητα για τις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες
Η απόφαση εγείρει αμφιβολίες και για τη συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, που είχε ανακοινώσει ο Τραμπ νωρίτερα τον Μάιο και προέβλεπε επιβολή δασμού 10% σε όλες τις εισαγωγές από το Η.Β. -πρόβλεψη που καθίσταται άκυρη αν η απόφαση παραμείνει σε ισχύ.
«Δεν καταλαβαίνω γιατί κάποια χώρα να θέλει να διαπραγματευτεί για να αποφύγει δασμούς που έχουν ήδη κριθεί παράνομοι», σχολίασε στο Bloomberg η καθηγήτρια του Georgetown και πρώην δικαστής στον ΠΟΕ, Τζένιφερ Χίλμαν. «Είναι μια απολύτως σαφής απόφαση ότι οι παγκόσμιοι αμοιβαίοι δασμοί είναι απλώς παράνομοι».
Η Χίλμαν επισήμανε πως το δικαστήριο ξεκαθάρισε ότι οι δασμοί δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ως μοχλός διαπραγμάτευσης. «Το να δημιουργείς διαπραγματευτική πίεση δεν είναι νόμιμη χρήση των δασμών», είπε. «Πρόκειται για απόφαση εξαιρετικά μεγάλης σημασίας».
Ορισμένοι νομικοί υπογραμμίζουν ότι ο Τραμπ διαθέτει και άλλα νομικά εργαλεία -κανένα όμως δεν προσφέρει τόσο ευρύ πεδίο δράσης όσο ο Νόμος περί Διεθνών Οικονομικών Εξουσιών Έκτακτης Ανάγκης (IEEPA), τον οποίο επικαλέστηκε.
Άλλο νομοθετικό πλαίσιο, ο Νόμος Εμπορίου του 1974, επιτρέπει την επιβολή δασμών έως 15% για έως 150 ημέρες σε περίπτωση κρίσης ισοζυγίου πληρωμών -κάτι που ο Τραμπ ίσως δεν επιθυμεί να επικαλεστεί, εν όψει των ανησυχιών στις αγορές ομολόγων.
Θα μπορούσε επίσης να επιστρέψει στη χρήση εξουσιών εθνικής ασφάλειας, όπως έκανε ήδη με δασμούς σε χάλυβα, αλουμίνιο και αυτοκίνητα, ή σε τομείς όπως φαρμακευτικά προϊόντα, ξυλεία και κρίσιμα ορυκτά.
«Η εργαλειοθήκη του Τραμπ δεν είναι εντελώς άδεια», δήλωσε ο Ντμίτρι Γκροζουμπίνσκι, διευθυντής του ExplainTrade. «Αλλά αν συμμορφωθεί με την απόφαση, τότε ο IEEPA βγαίνει από το παιχνίδι».
Τι σημαίνει για τις επιχειρήσεις
Η απόφαση προήλθε από δύο παράλληλες αγωγές, που υπέβαλε μια συντηρητική οργάνωση για λογαριασμό μικρής επιχείρησης και δημοκρατικών πολιτειών.
«Η απόφαση επαναβεβαιώνει ότι ο πρόεδρος οφείλει να ενεργεί εντός των ορίων του νόμου και προστατεύει τις αμερικανικές επιχειρήσεις και καταναλωτές από τις αποσταθεροποιητικές συνέπειες των μονομερών δασμών», δήλωσε ο νομικός σύμβουλος της Liberty Justice Center, Τζέφρι Σβαμπ.
Για πολλές επιχειρήσεις, όμως, η απόφαση σημαίνει μια ακόμη απότομη αλλαγή στη δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ και νέες βραχυπρόθεσμες αβεβαιότητες.
Η Ντέμπορα Ελμς, επικεφαλής πολιτικής εμπορίου στο φιλελεύθερο Hinrich Foundation, σημείωσε ότι δεν είναι σαφές τι σημαίνει η απόφαση για εισαγωγείς που έχουν ήδη πληρώσει δασμούς ή έχουν φορτία καθ’ οδόν.
«Το δικαστήριο μιλά για “ακύρωση”, κάτι που υποδηλώνει επιστροφές. Αλλά η προσφυγή συνοδεύεται από αίτημα για αναστολή της απόφασης», τόνισε.
Η εταιρεία Freight Right Global Logistics από την Καλιφόρνια έχει αυτήν τη στιγμή αρκετές αποστολές εν πλω προς τις ΗΠΑ, με προϊόντα κυρίως από την Κίνα -από παιχνίδια μέχρι ρομπότ. Ο διευθύνων σύμβουλος Ρόμπερτ Κατσατριάν δήλωσε ότι η δασμολογική μεταχείριση αυτών των προϊόντων είναι πλέον αβέβαιη.
«Δεχθήκαμε πολλές ερωτήσεις από πελάτες για πιθανά ποσά επιστροφών, ποιοι δασμοί ακυρώνονται και από πότε ισχύει αυτό», είπε. «Προσπαθούμε να τους ενημερώσουμε, αλλά η πραγματικότητα είναι πως δεν υπάρχουν ακόμη αρκετές πληροφορίες. Αύριο θα είμαστε επί ποδός, προσπαθώντας να καταλάβουμε τι σημαίνει πρακτικά αυτή η απόφαση».
Η αμφισβήτηση Μασκ και τα «γεράκια» του ελλείμματος στους Ρεπουμπλικανούς
Το πώς θα αντιδράσει κομμάτι των Ρεπουμπλικανών στα νέα δεδομένα είναι επίσης ανοιχτό, καθώς τα «γεράκια του ελλείμματος» στο Κογκρέσο ενδέχεται να μην υποστηρίξουν τις φορολογικές μειώσεις του Τραμπ. «Πολλοί ήταν ήδη εξαιρετικά νευρικοί σχετικά με την τιμή του νομοσχεδίου των σχεδόν 4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων -ακόμη και με περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε αντιδημοφιλείς περικοπές στο Medicaid», αναφέρει το CNN.
Οι διαφωνίες ξέσπασαν έντονα το προηγούμενο διάστημα και εντός του επιτελείου του Τραμπ, γεγονός που εξηγεί κατά πολλούς και την οπισθοχώρηση με την Κίνα ή εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ.
Ο Έλον Μασκ δήλωσε ότι αποχωρεί από τη διοίκηση Τραμπ, μετά τη συμμετοχή του σε μια θυελλώδη προσπάθεια συρρίκνωσης του αμερικανικού δημόσιου τομέα, που οδήγησε σε μαζικές περικοπές ομοσπονδιακών θέσεων εργασίας. Σε ανάρτησή του στο X ευχαρίστησε τον Τραμπ για την ευκαιρία να ηγηθεί του υπουργείου Αποδοτικότητας του Κράτους, γνωστού και ως DOGE.
Σύμφωνα με πληροφορίες του BBC, ο Λευκός Οίκος ξεκίνησε τη διαδικασία αποχώρησης του Μασκ από τη θέση του ειδικού κρατικού υπαλλήλου το βράδυ της Τετάρτης. Ο ρόλος του ήταν προσωρινός και η αποχώρησή του δεν αποτέλεσε έκπληξη, ωστόσο έρχεται μία ημέρα αφότου ο Μασκ άσκησε δημόσια κριτική στον κεντρικό νομοθετικό άξονα της πολιτικής του Τραμπ.
Ο Έλον Μασκ, ολοκληρώνοντας τη θητεία του ως «Ειδικός Κυβερνητικός Υπάλληλος», ευχαρίστησε τον πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, μέσω ανάρτησής του στην πλατφόρμα X:
«Καθώς ο προγραμματισμένος μου χρόνος ως Ειδικός Κυβερνητικός Υπάλληλος φτάνει στο τέλος του, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον πρόεδρο @realDonaldTrump για την ευκαιρία να μειώσω τη σπάταλη κρατική δαπάνη», έγραψε ο Μασκ. «Η αποστολή του @DOGE θα ενισχυθεί με τον χρόνο, καθώς θα εξελιχθεί σε έναν τρόπο ζωής σε όλη την κυβέρνηση».
Ο Μασκ είχε διοριστεί ως «Special Government Employee», ένας προσωρινός ρόλος που του επέτρεπε να εργάζεται για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση έως 130 ημέρες ετησίως. Μετρούμενος από την ορκωμοσία του Τραμπ στις 20 Ιανουαρίου, ο Μασκ πλησίαζε το όριο στα τέλη Μαΐου -χρονικά ταιριαστό με την αποχώρησή του.
Το DOGE (Department of Government Efficiency), ή υπουργείο Αποδοτικότητας του Κράτους, ήταν ένα πείραμα μικρής κλίμακας που στόχευε στον περιορισμό της γραφειοκρατίας, τη μείωση της κρατικής σπατάλης και την απόλυση χιλιάδων ομοσπονδιακών υπαλλήλων. Ο Μασκ, γνωστός για την εμμονή του με την «αποδοτικότητα», φέρεται να είχε καθοριστικό ρόλο στη χάραξη και υλοποίηση αυτής της πολιτικής.
Φαίινεται πώς άρχισαν ξανά τα όργανα για τον Τραμπ και τους δασμούς, εντείνοντας την αβεβαιότητα…
